W drugim tysiącleciu przed naszą erą niedaleko miasta Aszur [imię boga Assura dało właśnie nazwę stolicy oraz całemu państwu] – górny brzeg rzeki Tygrys – rozwinęło się nowe państo staryżytnego świata – Asyria – kraj ludzi słynnących głównie z wyśmienitej sztuki wojennej. Omówimy teraz kolejne etapy w historii tego narodu.
Historia
Na początku, według chronologii, było STARE PAŃSTWO [XX – XIV wiek p.n.e.]. Z poczatku panowały tam dynastie z Ur. Kiedy upadła III dynastia, Asyria umocniła swoją pozycje w starożytnym świecie i podbiła ok. 1800 r. p.n.e. obszary północnobabilońskie. Pierwsze słabości odczuwać mogli Asyryjczycy w czasie najazdów Hetytów, przez których zostały przerwane kontakty handlowe z północą i zachodem. Następnie nastąpiła epoka rządów Naramsina z Eschnunny, który na karty historii wpisał się głównie dzięki zbiorowi praw, jaki stworzył. Asyria przeżywała swoją pierwszą świetność szczególnie za czasów panowania następnego władcy, Szamszladada I [1813-1781 r. p.n.e.], który sparował władze absolutną i patriachalną. Poza tym nawiązał sieć przymierzy z innymi państwami. Wkróce jednak Asyria została podbita przez wielkiego króla babilońskiego, Hammurabiego [tak, tego od kodeksu], który uzaleznił od siebie cały kraj. Później, ok. 1550 r. p.n.e. nastąpiła częściowa zależność Asyrii od najeźdźców z Mitanni [państwo Hurytów], spod rządów których Asyryczycy [pod dowództwem Eribaadada, którego syn – Assuruballit I – później władajacy krajem nazywał siebie „bratem faraona” – porozumienie z Egiptem] wyswobodzili się dopiero ok. 1430 r. p.n.e.
Stela z wyrytym na niej tekstem kodeksu i podobizną Hammurabiego (wiki)
ŚREDNIE PAŃSTWO trwało od XIV do X wieku p.n.e. W czasie tej epoki nastąpił stopniowy rozwój i umocnienie pozycji państwa na arenie międzynarodowej. Rozpoczęto intensywnie podbijać okliczne posiadłości: Mitannię, Babilonię i Fenicję. Silna ekspansja militarna spowodowana była w dużej mierze wiarą w gloryfikację wojny oraz chęcią zdobycia brakujących w Asyrii surowców mineralnych takich jak na przykład metale czy też kamienie budulcowe. Panstwo asyryjskie odnosiło same sukcesy aż do momentu najazdów ludów semickich zwanych Aramejczykami [Chaldejczykami]. Następstwem ich najazdów było osłabienie nie tylko Asyrii, ale również Babilonii czy Egiptu, a nawet zniszczenie państwa Hetytów. Poza tym w XII wieku państwo było dodatkowo osłabione konfliktami wewnętrznymi – dokładnie walkami o władzę po śmierci Aszurdona w 1153 r. p.n.e. W latach 1112-1074 Tiglatpilesar I odnowił państwo – między innymi poprzez podbicie krajów Nairi i zmuszenia dynastii syryjskich do płacenia trybutu. Jego następcy w wyniku walk toczonych z Aramejczykami, starcili zdobyte obszary i granice kraju skurczyły się do rdzennych terytorii Asyrii.
Asyria zaczęła odradzać się już za panowania Assurdona II [934-911] w epoce nazywanej NOWYM PAŃSTWEM. Odtąd jej świetność i znaczenie świecie antycznym zacznie gwałtownie wzrastać. Po wprowadzeniu w ok. 875 roku p.n.e. konnicy – pierwszy raz w dziejach wojen, Asyryjczycy górowali nad innymi cywilizacjami w walkach, dzięki czemu lepiej i sprawniej szły im boje, a terytorium państwa znowu osiągnęło wielkość, jaką miało za czasów Tiglatpilesara I. W tamtych czasach najbardziej wsławił się Assurbanipal II [883-59 r. p.n.e.], najokrutniejszy wśród wszystkich asyryjskich władców. Za jego panowania nową rezydencją królów ze wspaniałym pałacem było Kalach, miasto zasiedlone ludnością deportowaną. Jego syn, Salmanassar III [858-24 r. p.n.e.], umocnił swoje panowanie nad Palestyną i Syrią, chcąc mieć lepszą kontrolę nad szlakami handlowymi łączącymi Mezopotamię z Morzem Śródziemnym. W tamtym okresie też pojawiają się pierwsze zmienki o Medach i Persach, których pod koniec panowania Salmanassara doprowadzili do powstania stłumionego przez Szamsziadada V z pomocą Babilonii. Medowie osiedlili się więc nad jeziorem Urmia i stamtąd nękali wspieraną przez państwo babilońskie Asyrię. Najsławniejszą królową asyryjską była Sammuramat [810-806 r.p.n.e.], zwana także Semiramidą. Rządziła w imieniu niepełnoletniego syna, Adadnirari III. W latach 781-74 Asyria toczyła wojny z państwem Urartu [tereny nad jeziorami Wan i Urmia]. Natomiast do 745 do 727 r. p.n.e. swoje wielkie podboje rozpoczyna Tiglatpilesar III, który wykorzystuje anarchię w Babilonii i zostaje jej królem w 729 roku. Do ważniejszych osiągnięć tego władcy zaliczyć też trzeba pokonanie Sarduriego II, władcę Urartu i podbój północnej Syrii, Damaszku i Gazy. Następnym królem, który niewątpliwie zapisał się znacząco na kartach historii państwa asyryjskiego jest Sargon II, panujący w latach 722-05. Uważany był za uzurpatora, który niesłusznie objął rządy w królestwie. Założył on dynastię Sargonidów. Kontynuował politykę podbojów swojego poprzednika. Walczył zwycięsko ze zbuntowaną koalicją syryjską. Osłabił państwo Urartu, zniszczył królestwo Izraela zdobywając jego stolicę – Samarię w 721 r. p.n.e. oraz odnowił unię personalną [unia łącząca dwa państwa osobą władcy] z Babilonią. Panowanie Sargona II uwieńczone zostało budową rezydencji w Durszarrukin [„miasto Saurona”]. W 705 roku p.n.e. władca zginął podczas wyprawy wojennej. W ciągu jego rządów Asyria opanowała całe terytorium tak zwanego „żyznego półksiężyca”.
„Pryzma Taylora” przechowywana w British Museum w Londynie zawiera opisy kampanii wojennych asyryjskiego króla Sennacheryba w latach 705-701 przed Chr.
Tak więc na początku VII wieku p.n.e. monarchia asyryjska była we władaniu obszarami Babilonii, Syrii, Izraela oraz Egiptu [wygrana bitwa pod Rafią]. Punktem kulminacyjnym, jeśli można to tak ująć, świetności asyryjskiej były rządy Assurbanipala. Był on ostatnim królem Asyrii. Mimo jego energii i woli walki oraz powstrzymania buntów w Tebach [Egipt], państwo chyliło się ku upadkowi. Przede wszystkim zagrożenie rosło ze strony Medów, Egipcjan, Persów i Babilończyków, a Asyria nie zdołała odeprzeć wsyztskich ich ataków na raz. Krótko po jego śmierci państwo uległo rozkładowi w wyniku zamieszek wewnętrznych i najazdów Scytów. Wspólny najazd władcy Medów Kyakseresa I, władcy Babilonii Nabopolassara [unia medyjsko-babilońska] zakończył się dla Asyrii finalną katastrofą – zostały zburzone wszystkie miasta asyryjskie: w 614 p.n.e. Assur, w 612 p.n.e. Niniwa, w 608 p.n.e. Harran. Ta ostatnia data podawana jest jako ostateczny koniec państwa asyryjskiego.
Militaria
Zgodnie z asyryjską taktyką wojenną centrum pozycji bojowej zajmowały rydwany bojowe, na skrzydłach natomiast ustawiała się piechota w hełmach, zbrojach i z tarczami oraz oddziały pomocnicze. Sprowadzani od 1200 r. p.n.e. kowale hetyccy do produkcji broni zastosowali żelazo, podczas gdy inne cywilizacje nadal używały wyrobów z brązu. Wielkim plusem wojska asyryjskiego była jazda konna, jako pierwsza wprowadzona ok. 875 r. p.n.e. Wielka moc Asyrii tkwiła takze w tym, że państwo to posiadało stałą, regularną armię. Ludzie przeznaczeni do walk, przechodzili długoletnie szkolenia wojenne. Nie byli to więc przypadkowi wojownicy, jak to miało miejsce na przykład w polis ateńskiej.
Prawo
Stworzone przez Asyryjczyków prawo cechowała przede wsyztskim surowość, wśród kar funkcjonowało np. obcinanie ucha, dolnej wargi, palca, kastracja, szpecenie twarzy gorącą smołą.
Gospodarka
Ponieważ Asyria była państwem usytuowanym nad dwiema poteżnymi rzekami, Eufratem i Tygrysem, to przede wszystkim dominowało tam rolnictwo, w którym stosowano z powodzeniem ulepszony typ pługa, rozwijało się także ogrodnictwo. Ziemia pozostawała w ręku świątyń, władcy i możnowładców.
Sztuka
Sztuka podporządkowana była naczelnej idei uświetniania boga Assura, władcy i podbojów. W Niniwie, Kalach, Durszarrukin i Assurze powstały olbrzymie zespoły pałacowe z bogatą rzeźbą ornamentalną, przedstawiającą sceny batalistyczne, polowania i ceremonie religijne. Sztuką interesowali się też władcy. Na przykład ostatni z nich, Assurbanipal był mecenasem sztuki, budował liczne pałace i świątynie. Założył ogromną bibliotekę w Niniwie, której księgozbiór liczył ponad 22 000 glinianych tabliczek, na których zapisano poezję, teksty literackie, historyczne, filozoficzne, medyczne i astronomiczne oraz dokumenty gospodarcze [porównaj, jak z niemuzułmańską literaturą postępuje dziś Rada Edukacji Państwa Islamskiego]. Jeśli chodzi o osiągnięcia, Asyryjczycy byli kontynuatorami dokonań Sumerów, a jedynie do tematów religijnych oraz wojennych załączyli także przedstawianie polowań – ulubioną rozrywką królów Asyrii były szczególnie łowy na lwy, których sceny wyryte były na reliefach [rzeźby wykonywane na drewnianej, kamiennej lub metalowej płytce].
Mapa Asyrii (wiki) – największe terytorium
źródło: historia.pgi.pl
Zobacz również artykuły: