1 stycznia 2008 roku agencja informacyjna atranews.com rozpoczęła akcję „Asyryjski internetowy spis ludności w rosyjskojęzycznych regionach”. Dzięki temu uzyska się aktualne dane dotyczące Asyryjczyków mieszkających w krajach byłego ZSRR, gdzie język rosyjski nadal jest pierwszym językiem. Są to Rosja, Ukraina, Białoruś, Tatarstan, Armenia, Gruzja, Azerbejdżan, Uzbekistan oraz Kazachstan.

Asyryjczycy tych krajów starają się wykorzystać możliwości nowych postsowieckich republik i zaczynają prężnie działać, by zachować i odrodzić bogate dziedzictwo swojego narodu. Największym chyba osiągnięciem na tym polu jest wprowadzenie nauczania języków aramejskiego oraz nowoasyryjskiego w Petersburgu. W tutejszym Instytucie Judaiki na 3 roku studenci mają naukę biblijnego języka aramejskiego, na 4 roku klasycznego syryjskiego oraz na 5 roku nowoasyryjskiego. Wykładowcą oraz autorem podręcznika jest Stefan Agassyjew, rosyjski Asyryjczyk, absolwent Wydziału Semitologii uniwersytetu w Leningradzie. Autor pracował nad gramatyką 15 lat, w tym czasie odbył staże w Jordanii i w Holandii.

Również w Petersburgu wyszło drugie już wydanie książki „Materiały do słownika biograficznego Asyryjczyków w Rosji”. Pierwsze wydanie miało miejsce w roku 1990. Autorem jest ksiądz Stefan Sado, dyrektor biblioteki Akademii Duchownej w Sankt-Petersburgu, który przez wiele lat wraz ze swoim ojcem, Michałem Sado, zbierał materiały archiwalne. Książka obejmuje okres XIX i XX wieku, kiedy Asyryjczycy byli zmuszeni emigrować do Rosji. Są tutaj opisy pierwszych organizacji Asyryjskich w Rosji, misji religijnych i parafii, następnie okres prześladowań stalinowskich oraz wkład Asyryjczyków w naukę i kulturę ZSRR. Obecnie w Petersburgu mieszka około tysiąca Asyryjczyków.

Na stronie www.assyrianchurch.ru można znaleźć krótką informację historyczną o Asyryjczykach w Rosji.

Pierwsze grupy uchodźców z Urmii i Hakkari znalazły się w Rosji jeszcze pod koniec XVIII wieku, jednak prawdziwe osiedla Asyryjczyków powstały w Imperium Rosyjskim dopiero po wojnie 1828 roku pomiędzy Rosją a Persją. Oba kraje podpisały wtedy umowę, że chrześcijanie z tego regionu (Ormianie i Asyryjczycy) mogą bez przeszkód wyemigrować do Rosji. Właśnie wtedy powstały pierwsze osiedla asyryjskie na Kaukazie, w dzisiejszej Armenii.

Na początku XX wieku w guberni Erewańskiej było juz 7 wiosek asyryjskich: Dolny Kojlasar, Dwin-Ajsor, Arzni, Gel-Ajsor, Mały Szagriar, Urmia oraz Siagut (w tej wsi mieszkali w większości wierni Chaldejskiego Kościoła unickiego). Prawosławni mieszkańcy tych wsi zostali „włączeni” do diecezji rosyjskiej prawosławnej Cerkwi i podlegali Patriarsze Tyflisu (Tbilisi), zaś Chaldejczycy otrzymywali księdza swojego obrządku z episkopatu katolickiego. Przed wojną, w 1914 roku, w Erewańskiej guberni mieszkało ok. 2,5 tys. Asyryjczyków.

W tym samym czasie duża liczba Asyryjczyków osiadła w Tyflisie, gdzie na początku XX wieku była kolonia asyryjska licznością do 3 tys. osób. Od początku lat 1880 w tym mieście działał asyryjski kościół pod wezwaniem św. Tomasza, gdzie proboszczem był Dawid Gurgenidze. Od 1908 roku działał też drugi kościół, gdzie pracował ksiądz z Urmii.
Pierwsza wojna światowa spowodowała zburzenie układającego się porządku. Wielu Asyryjczyków musiało uciekać z Urmii, kiedy tam weszły wojska tureckie. Wielu z nich wróciło tam w roku 1915 wraz ze zwycięskimi wojskami rosyjskimi, ale w jesieni tegoż roku pod naciskiem Turków Asyryjczycy z Hakari wraz z patriarchą Mar Szymunem musieli szukać ratunku na terenie Rosji.

W roku 1918 rosyjska linia frontu pękła, i wówczas Turcy zajęli znaczne obszary Zakaukazia i Perski Azerbejdżan. Wszyscy chrześcijanie musieli opuścić Urmię oraz wielu uciekało z Zakaukazia. Szacuje się, że w okresie rosyjskiej wojny domowej, która wybuchła po rewolucji 1917 roku, na Kaukazie i w południowej części Rosji znajdowało się ok. 40 tys. asyryjskich uchodźców z Turcji i Persji. Na początku lat 20. XX wieku zaczęli oni stopniowo przeprowadzać się do większych miast rdzennej Rosji i Ukrainy, m.in. do Moskwy, Leningradu (Petersburg) i Kijowa. W tym okresie wielu Asyryjczyków również uzyskiwało paszporty tureckie i perskie i porzucało ZSRR, a inni, odwrotnie, ściągali do ZSRR swoich krewnych z Persji i Mezopotamii. W ten sposób, w 1927 roku do Rosji przybyła znaczna grupa irackich Asyryjczyków, którzy osiedlili się w miastach.

Obecnie w Moskwie mieszka ponad 8 tys. Asyryjczyków. W okresie pomiędzy 1987 a 2004 zarejestrowano tutaj następujące asyryjskie stowarzyszenia:

– zespół folklorystyczny „Szamiram” pod kierunkiem M. Giwargizowa,

– stowarzyszenie Asyryjczyków „Hajadta”, przewodniczący W. Kałamanow,

– Międzynarodowy Kongres Asyryjczyków, przewodniczący W. Kałamanow,

– moskiewski oddział Międzynarodowego Kongresu Asyryjczyków, przewodniczący A. Bitchamow,

– Liga Asyryjczyków Rosji, prezes E.Dawitaszwili,

– klub inteligencki, przewodniczący prof. S. Osipow,

– Międzynarodowy Związek Asyryjskich Organizacji Społecznych, prezes A. Bidżamow,

– Asyryjskie Stowarzyszenie Młodzieży „Lajmuta”.
Od stycznia 1993 roku działa w Moskwie również rozgłośnia radiowa „Kala Aturaja”, a od roku 1994 wychodzi „Asyryjska gazeta” oraz czasopismo „Melta” („Słowo”).
Od kilku lat w Moskwie funkcjonuje parafia Asyryjskiego Kościoła Wschodu pw. Mat Marjam (Panny Marii). W Internecie dostępne są zdjęcia oraz filmy z parafii Mat Marjam w Moskwie.
Społeczność Asyryjczyków prężnie się rozwija w całej Rosji. Przykładem niech będzie poświęcona we wrześniu 2007 roku świątynia Asyryjskiego Kościoła Wschodu p.w. Mar Giwargiz (św. Jerzego) w Krasnodarze.

źródło: Atra-News.com