Patriarcha Kościoła Maronickiego Kardynał Nasralla Butros (Piotr) Sfeir
Historia Kościoła Maronickiego jest powiązana z historią Patriarchatu Antiochii. Podział tego patriarchatu nastąpił w roku 518, kiedy patriarcha Sewerius został ekskomunikowany, a patriarchą został Paweł. Jednak ta zmiana nie została zaakceptowana przez wszystkich wierzących, co spowodowało rozłam pochalcedoński.
Sto lat później miał miejsce kolejny podział, w wyniku którego powstały trzy nurty kontynuujące tradycje Patriarchatu Antiochii: Syriacki, Maronicki i Melkicki. Podział ten trwa do dnia dzisiejszego. Obecnie mamy pięć różnych Kościołów wywodzących się z Patriarchatu ustanowionego w Antiochii w czasach apostolskich. Są to: Kościół Syriacko-Prawosławny, Kościół Grecko-Prawosławny, Kościół Maronicki, Kościół Melkicki (Grecko-Katolicki) oraz Kościół Syriacko-Katolicki.
Patriarcha Grzegorz III Kościoła Melkickiego (Grecko-Katolickiego)
Kościół Maronicki przyjął swoją nazwę za jednym ze swoich przywódców o imieniu Maron, którego styl życia i duchowość odegrały ważną rolę w kształtowaniu Kościoła. Maron początkowo zamieszkał w górach na osobności, ale po pewnym czasie odkrył, że jego powołaniem jest życie wśród ludzi. Wrócił do miasta i rozpoczął pracę duszpasterską w parafii. Jego uczniowie stawali się coraz liczniejsi, i przyjęli nazwę Maronitów.
Maron zmarł w roku 410, ale jego uczniowie kontynuowali jego dzieło. W czasie soboru Chalcedońskiego (451 rok) trzymali się oni wyznania, że Chrystus jest prawdziwym człowiekiem i jednocześnie prawdziwym Bogiem, i byli wiernymi obrońcami postanowień Soboru. W związku z tym byli prześladowani, a po męczeńskiej śmierci 350 Maronitów rozpoczęła się ich kilkufalowa migracja do Libanu. Pod koniec V wieku mieszkańcy gór Libanu przyjęli nauczanie uczniów Marona i sami zostali Maronitami. Kiedy z Antiochii przybywały kolejne grupy chrześcijan, dołączały one do Maronitów formując nową wspólnotę.
Ikona św. Marona
Podboje islamu spowodowały odcięcie Maronitów od patriarchatu w Konstantynopolu, dlatego w 687 roku musieli oni wybrać niezależnego własnego Patriarchę, którym został św. Jan-Maron. Wywołało to niezadowolenie władców Bizancjum, którzy zaatakowali Maronitów. Jednak po zwycięstwie Maronitów pod Amioun ustanowili oni ostatecznie swój własny, niezależny patriarchat z siedzibą w miejscowości Kfarhay.
Patriarchat w Kfarhay istniał na przestrzeni stuleci. Były to trudne czasy. Uchodźcy chrzescijańscy, wypędzani i prześladowani przez muzułmanów w Syrii, przybywali tutaj nieraz niosąc na rękach dzieci i nieliczne rzeczy, które zdołali zabrać z porzucanych domostw. Byli przyjmowani przez Maronitów, jak członkowie bliskiej rodziny. Na tych skalistych terenach wspólnie uprawiali rolnictwo, hodując zboże, winorośle, oliwę. Do swoich modlitw dodawali fragmenty, mówiące o trudnym życiu, ciężkiej pracy, wojnach i prześladowaniach, które były ciągle ich udziałem.
Po dwóch i pół stuleciach, Patriarcha postanowił przenieść swoją siedzibę do Antiochii i zjednoczyć wszystkich Maronitów. To się jednak nie udało, i w roku 938 był zmuszony osiedlić się w regionie Dżbeil, który stał się siedzibą następnych 34 Patriarchów, aż do roku 1440. Nie były to łatwe czasy. Po odejściu krzyżowców na Maronitów spadły ciosy muzułmańskich Mameluków. Kościoły stanęły w ogniu, wsie były plądrowane, uprawy niszczone. Ludność chrześcijańska była masakrowana i zabierana do niewoli. Patriarchowie dzielili los swoch wiernych – byli wypędzani, torturowani, sądzeni, a jeden (patriarcha Gabriel w 1367 roku) nawet został spalony żywcem.
Jednak Maronici nie dali się zwyciężyć. Trwali wciąż przy Świętej Ewangelii, rozumiejąc, że ich jedyna nadzieja jest w Bogu. Żadne układy z władcami muzułmańskimi ani sojusze z europejskimi krzyżowcami nie mogły przynieść im upragnionego pokoju. Papież Innocenty XIII miał okazję osobiście przekonać się, jak bardzo Maronici są ludźmi modlitwy, w czasie soboru Laterańskiego (rok 1215), na którym był obecny patriarcha Jeremiasz z Amszit.
Patriarchowie maroniccy nie zostawili po sobie wielkich katedr, zamków czy uniwersytetów. Starali się po prostu być dla swoich wiernych ojcem i matką, dzieląc ich los oraz niosąc im pocieszenie i naukę Chrystusa. Kiedy wykonywali swoją pracę w jednym miejscu, przenosili się do następnego. Przez trzy stulecia trwali w izolacji od reszty świata, dlatego zaskoczeniem dla krzyzowców było ponowne ich znalezienie. Rzym był przekonany, że zostali zdominowani i zniszczeni przez muzułmanów. Tym razem zacieśniły się więzy między Maronitami a krzyżowcami.
XIII wiek przyniósł Maronitom kilka dziesięcioleci pokoju. Mogli nawet odbudować wiele zniszczonych kościołów i rozpocząć głoszenie Ewangelii w sposób otwarty. Słychać było dzwony zwołujące ludzi na nabożeństwa, a ludzie licznie w nich uczestniczyli.
W latach 1440-1823 siedziba patriarchów maronickich została przeniesiona do doliny Kannubin. W tym okresie Kościołem kierowało 24 Patriarchów, bogobojnych ludzi służących swojemu ludowi. Należy zauważyć, że trudne warunki życia służyły jako cynnik jednoczący Maronitów i budujący ich wspólnotę pod władzą kolejnego patriarchy. Wierni starali się słuchać Ewangelii i żyć według niej. Nikt nie musiał zachęcać ich do modlitwy, samo życie skłaniało do medytacji i do trwania przy Bogu. Zagrażał im głód w razie nieurodzaju, nie byli bezpieczni nawet wychodząc z domu do pracy w polu – a jednak zachowywali wierność Bogu, pracowali cierpliwie i z pokorą, starali się kochać nawet swoich wrogów.
5 czerwca 1584 Papież Grzegorz otworzył w Rzymie Kolegium Maronickie. Dzięki pojawieniu się w Rzymie studentów z Libanu, społeczność Maronicka wyszła z cienia. Z jednej strony, Maronici zaistnieli w Europie, a z drugiej, mogli podnieść poziom nauczania wiernych mieszkających w Libanie. Wkrótce na terytorium Libanu zaczęły się pojawiać wspólnoty zakonne: kapucyni w 1626 roku, karmelici w 1635 i jezuici w 1656 roku. Zakonnicy otwierali szkoły dla młodzieży, gdzie poziom nauki był zbliżony do europejskiego. W końcu szkoły powstały przy każdym kościele maronickim, a niektóre z nich rozwinęły się na tyle, że zdobyły sławę znaczących ośrodków nauki, jak np. Ain Warka, Mar Abda czy Haouka. W ten sposób Maronici zapoczątkowali rozwój intelektualny i kulturowy na Bliskim Wschodzie. W roku 1694 Maronici Gabriel Hawa, Abdalla Ben-Abdel-Ahad Karali i Józef ben Albeten założyli pierwszy zakon maronicki.
Wiek XVIII przyniósł podział wśród Maronitów. Część pragnęła zachować stare tradycje maronickie, a część dążyła do przejęcia zwyczajów z Kościoła Łacińskiego. W związku z tym problemem zwołano synod w Louaizeh w 1736 roku, który, w swoich postanowieniach nakładając pewne ograniczenia, dopuszczał pewne zmiany pod wpływem Rzymu. Pomimo politycznej zależności od Mameluków, Maronici zachowywali dużą autonomię, której nie chcieli utracić.
Ikona św. Charbela, XIX-wiecznego mnicha z klasztoru św. Marona
W roku 1860 wybuchł konflikt między Maronitami a Druzami, w wyniku którego zginęło około 10 tys. Maronitów, a wielu zostało zmuszonych do emigracji. Następnie rozpoczęła się pierwsza wojna światowa, w czasie której góry Libanu znalazły się w blokadzie. Setki tysięcy ludzi umierało z głodu. W tym czasie Kościół spieszył z pomocą ludziom. Patriarcha Antoni Arida otworzył zakład produkcji cementu oraz Spółkę Elektryczną Kadisza. Setki młodych ludzi znalazło pracę dzięki tej inicjatywie, przyczyniając się do odbudowy ekonomicznej kraju oraz do odbudowy jedności narodowej Maronitów. Po wojnie wraz z powrotem do tradycyjnego stylu życia, powróciły stare problemy. Bratobójcze konflikty ułatwiły wrogom zdobycie dominacji w wielu maronickich regionach. Egoizm i brak braterskiej miłości spowodował kolejną tragedię, w wyniku której miała miejsce nowa fala emigracji.
W tej chwili prawie 80% Maronitów żyje poza granicami Libanu – w obu Amerykach, Australii, w Europie i na Bliskim Wschodzie. W kraju pozostaje jedynie 600-800 tys. Maronitów. W wyniku konfliktów ostatnich dziesięcioleci islamizacja Libanu postępuje bardzo szybko, chrześcijanie (w większości Maronici) obecnie stanowią zaledwie połowę ludności tego jeszcze niedawno prawie wyłącznie chrzescijańskiego kraju.
Kościół Maronicki w Jaffo (Izrael)
Głową społeczności Kościoła Maronitów jest Maronicki Patriarcha Antiochii. Jego rezydencja znajduje się od 1823 roku w miejscowości Bkirk (Bkerke) leżącej na północ od Bejrutu, w klasztorze założonym w 1703 r. przez Szejka Khattar El-Khazena. Ustanowiony Patriarcha uzyskuje błogosławieństwo papieża, podtrzymując komunię z Kościołem Rzymskokatolickim. Pomimo katolickiej doktryny Kościół Maronicki zachowuje własną hierarchię kościelną i własną liturgię. Celibat nie jest wymagany w przypadku księży prowadzących parafie. Zachowują go jedynie mnisi, spośród których wyłaniani są biskupi.
W swojej liturgii Kościół Maronicki pielęgnuje stare tradycje, wywodzące się jeszcze z pierwszych wieków chrześcijaństwa w Edessie i w Antiochii. Językiem liturgicznym pozostaje język aramejski, a wiele elementów liturgii zachowało wpływy semickie pierwszego kościoła judeochrześcijańskiego. W nabożeństwach maronickich obecne są pieśni i modlitwy ułożone jeszcze przez św. Efrema i Jakuba z Saroug.
źródło: Bkerke.org.lb
Teksty liturgiczne Kościoła Maronitów w języku aramejskim można znaleźć np. na stronie Ktobo Kurbono
Współczesne ikony maronickie w porządku roku liturgicznego można obejrzeć na stronie Maronite Heritage