Język aramejski w Biblii Hebrajskiej

Język aramejski, jednym z dialektów którego do dziś posługują się Asyryjczycy, odegrał ważną rolę w historii zbawienia.

„A ty wówczas wypowiesz te słowa wobec Pana, Boga swego: Ojciec mój, Aramejczyk błądzący, zstąpił do Egiptu, przybył tam w niewielkiej liczbie ludzi i tam się rozrósł w naród ogromny, silny i liczny” (Pwt 26,5). Zgodnie z tym przykazaniem, Żyd składający ofiarę z pierwocin Ziemi Izraela musiał przypomnieć sobie pochodzenie aramejskie swoich przodków. Aramejczykiem Biblia nazywa Betuela (który był synem Nachora, brata Abrahama) i jego syna Labana – co pozwala wnioskować o aramejskiej narodowości również Rebeki (córki Betuela) oraz Racheli i Lei (córek Labana). Zatem faktycznie należy przyjąć, że rodzina Jakuba zstępująca do Egiptu była prawie ekskluzywnie aramejska, i najprawdopodobniej posługiwała się językiem aramejskim.
Interesującą obserwację można poczynić na podstawie opisu przymierza Jakuba z Labanem (Rdz 31,36-54). Autor wyraźnie rozróżnia pomiędzy językiem Laban i Jakuba – ten sam pagórek, usypany z kamieni, każdy nazywa we własnym języku: Laban po aramejsku Jegar Sahaduta (aram. jegar), zaś Jakub – Gal-Ed (heb. galed). I jedno, i drugie określenie oznacza dosłownie „pagórek świadectwa”. Jednocześnie, nawet zakładając, że Jakub raczej preferował inny język niż aramejski, wydaje się bardzo prawdopodobne, że jego żony nabyte w domu Labana posługiwały się językiem swego ojca Aramejczyka.
Warto odnotować, że po kilku stuleciach, kiedy w 701 roku przed Chrystusem wojska asyryjskie najechały Jerozolimę, język aramejski nie był powszechnie znany w królestwie Judy. Kiedy wysłannik króla Sennacheryba przemawiał do ludu zgromadzonego na murach Jeruzalem, „Eliakim, Szebna i Joach powiedzieli do rabsaka: Mów, prosimy, do sług twoich po aramejsku (aramit – ARAMIT), gdyż rozumiemy ten język; nie mów do nas po hebrajsku (jehudit – JEHUDIT, czyli dosłownie ‘po judejsku’) wobec słuchającego ludu, który jest na murach” (Iż 36,11). A jednak ok. roku 605 przed Chr., kiedy prorok Jeremiasz spisywał swoją księgę, znalazły się w niej wtrącenia aramejskie. Dla przykładu, werset Jr 10,11 jest zapisany po aramejsku i zawiera grę słów w tym języku (‘zniknąć, być usuniętym’ oraz  ‘robić’): „Tak macie mówić do nich: Bogowie, którzy nie uczynili nieba i ziemi, znikną z ziemi i spod tego nieba”.
Niewola babilońska spowodowała ponowne upowszechnienie się języka aramejskiego wśród Żydów, którzy „przynieśli” go ze sobą wracając z wygnania do Izraela. Księga Ezdrasza zawiera obszerne fragmenty aramejskie (4,8-8,18), zaczynając od stwierdzenia: „A za czasów Artakserksesa Biszelam, Mittredat, Tabeel i pozostali towarzysze jego wystosowali pismo do Artakserksesa, króla perskiego; litery tego dokumentu były napisane po aramejsku i ułożony był on po aramejsku” (Ezd 4,7). Zresztą samo imię Ezdrasza (ezra) ma aramejską formę. Podobnie księga Daniela wkłada w usta Chaldejczyków odpowiedź w języku aramejskim: „Odrzekli zaś Chaldejczycy [po aramejsku]: Królu, żyj wiecznie! Opowiedz sługom swoim sen, a podamy ci jego znaczenie” (Dn 2,4) – i od tego miejsca aż do 8 rozdziału posługuje się językiem aramejskim.
Od niewoli babilońskiej aż do czasów Chrystusa aramejski pozostawał językiem codziennym narodu żydowskiego w Izraelu i w diasporze wschodniej. Żydzi egipscy i rzymscy przejęli panujący tam język grecki. W czasach Jezusa część mieszkańców diaspory zachodniej nie znała już aramejskiego i poznawała żydowskie Pisma Święte w języku greckim. Dlatego też prawie wszystkie księgi Nowego Testamentu zostały napisane po grecku, a nie po aramejsku – nawet te skierowane do odbiorców żydowskiego pochodzenia. Mimo to Nowy Testament zawiera liczne semityzmy i wyrazy aramejskie, co świadczy o głębokim zakorzenieniu pojęć aramejskich w mentalności Autorów tych Pism.

Polecamy również artykuł Peszitta – aramejska (syriacka) Biblia