ܥܪܘܒܬܐ ܕܚܫܐ – Piątek Ukrzyżowania

Wielki Piątek w Kościele Syriacko-Prawosławnym nosi nazwę Piątek Ukrzyżowania, po aramejsku w dialekcie syriackim ܥܪܘܒܬܐ ܕܚܫܐ arubto d-haszo. W roku 2020 był to piątek 17 kwietnia. W tym dniu Patriarcha Antiocheński Mor Ignatius Aphrem II odprawił Mszę i nabożeństwa wielkopiątkowe w Katedrze św. Jerzego w dzielnicy Bab Touma w Damaszku. Nabożeństwa arubto d-haszo składają się z następujących części:

Pierwsza procesja: rozpoczyna się od wejścia południowego w kościele i podąża w kierunku wejścia północnego, symbolizując drogę krzyżową od pałacu Piłata na Golgotę. Celebrans niesie krzyż, zawinięty w czarne płótno, wspierając go na prawym ramieniu. Zazwyczaj wierni całują krzyż i Biblie niesione w procesjach, ale w tej szczególnej procesji tego nie robią.

Adoracja Krzyża: po wniesieniu na prezbiterium za zasłoną krzyż jest odsłaniany. W czasie czytania, w odpowiednich godzinach, wykonywane są różne symboliczne czynności. Kiedy są czytane słowa z Ewangelii „Było już około godziny szóstej i mrok ogarnął całą ziemię aż do godziny dziewiątej” (Łk 23,44), jest wyłączane światło w całym kościele. Kiedy natomiast czytane są słowa „A oto zasłona przybytku rozdarła się na dwoje z góry na dół” (Mt 27,51), zasłona prezbiterium jest przesuwana na środek, tak że pozostaje na pół otwarta, na pół zasłonięta.

Czytania: oprócz czytań z Nowego i Starego Testamentów, następuje wyjątkowe czytanie sięgające czasów starożytnych – połączenie relacji czterech Ewangelistów, po aramejsku (syriacku) nazywane ܐܘܢܓܠܝܘܢ ܕܡܚܠܛܐ Ewangelion damhalte. Takie zestawienie razem czterech Ewangelii, znane jako Diatessaron, dokonał ok. 170 r. Asyryjczyk Tacjan, asceta i apologeta chrześcijański. Przez kilka wieków jego dzieło było tak popularne na Wschodzie, że nawet zastępowało czytanie Ewangelii kanonicznych w czasie liturgii. Obecnie jest odczytywane jedynie w Wielki Piątek.

Druga procesja i wywyższenie Krzyża: w tej procesji krzyż jest wspierany na lewym ramieniu celebransa, a za nim niesiona jest trumna pełna kwiatów. W czasie procesji ma miejsce symboliczny obrzęd Zujoho (syr. ܙܘܝܚܐ ܕܨܠܝܒܐ zujoho d-slibo wywyższenie Krzyża), kiedy celebrans podnosi krzyż, nachylając go w czterech kierunkach.

Pogrzeb Krzyża: prawdopodobnie ze względu na często powtarzające się przypadki profanacji Najświętszego Sakramentu przez muzułmańskie otoczenie, u Asyryjczyków nie ma obrzędu przechowania Hostii w ciemnicy i w symbolicznym grobie. Praktykowany natomiast jest obrzęd złożenia w grobie Krzyża, który symbolizuje Chrystusa. W tym obrzędzie celebrans przygotowuje ocet z mirrą, którą namaszcza cztery końce krzyża, po czy obmywa krzyż wodą z różami, co symbolizuje obmycie ciała Chrystusa przed złożeniem w grobie. Krzyż zawinięty w całun pogrzebowy w rękach Patriarchy jest widoczny na zdjęciu na początku tego artykułu. Celebrans składa go do „grobu” pod ołtarzem, a grób ten jest zapieczętowany. Od tego momentu aż do Rezurekcji na ołtarzu nie można odprawiać mszy.

فوق الصليب بالسريانية – „Na krzyżu” (pieśń w języku syriackim)

Pieśń pokutna „Upadamy na twarz przed Krzyżem”

Niekończąca się Droga Krzyżowa…

Zdeptany krzyż – kurdyjski szacunek do chrześcijaństwa